Við hvern er ég að tala?
Enda þurfum við ekki að treysta blint á það, það eru til lög fyrir heilbrigðisstarfsfólk.Í þeim er m.a fjallað um hvaða stéttir eru löggiltar heilbrigðisstéttir, hverjir fá starfsleyfi,réttindi,skyldur, faglegar kröfur og fleira. Ég er heilbrigðiststarfsmaður. Löggiltur Áfengis og vímuefnaráðgjafi og hef starfað við áfengisráðgjöf 9 ár. Okkar stétt er fámenn og fékk lögverndun á starfsheitið 2006 og gat í raun hver sem er fram að því kallað sig áfengisráðgjafa sýndist þeim svo.
Áður en lögverndun starfheitisins kom til hafði fagið verið í mótun í rúm 30 ár svo starfið er ekki nýtt þó lögverndunin sé ekki gömul. Á upphafsárum voru ráðgjafar fyrst og fremst hugsjónarfólk með persónulega reynslu í farteskinu af áfengissýki og höfðu óbrennandi áhuga á því að bæta hag alkóhólista og aðstandenda þeirra og með tímanum bætist við þekking og ómetanleg reynsla sem kemur fram í skipulögðu námi og mikilli áherslu á að gera vel,veita góða og faglega þjónustu.
Til er reglugerð um um menntun, réttindi og skyldur áfengis- og vímuefnaráðgjafa(nr.974/2006) Hægt að læra áfengis og vímuefnaráðgjöf á tveimur stöðum í dag, hjá Sáá og Landspítalanum og hvergi annarstaðar þó til séu stutt námskeið utan þessara staða sem skilar fólki ekki löggiltum réttindum til að starfa sem áfengis og vímuefnaráðgjafar. Í náminu fær maður mikilvægann grunn, markvissa þjálfun og handleiðslu ásamt kröfu um endurmenntun að formlegu námi loknu. Enda verður maður seint fullnuma þegar kemur að því að vinna með fólki.
Við störfum við hlið annara heilbrigðiststarfsmanna og erum ekki að vinna sem eyland í þessum geira, við höldum ekki út prógrammi sem er til þess ætlað að meðhöndla alkóhólista á eigin spýtur án eðlilegs eftirlits og samstarfs við aðrar stéttir. Við þurfum ekki að horfa langt aftur í tímann til að sjá skaðann sem getur orðið þegar “einhverjir” vinna þetta mikilvæga starf án menntunar, eftirlits og gæðastjórnunar
Áfengis og vímuefnaráðgjafar eru mikilvægir hlekkir í meðferðarkeðjunni. Í meðferð við sjúkdómi sem snert hefur flest heimili Íslands á einn eða annan hátt. Áfengissýki er algengur sjúkdómur og er fjöldinn allur af fólki allt árið um kring að leita leiða til að ná tökum á sínum sjúkdómi.Þar sem ég vinn erum við hluti af þverfaglegu teymi þar sem verkaskiptingin er öllum ljós og starfsfólk veit hvaða hlutverk það gegnir í þeim hópi.Við vitum líka hvert við eigum að leita ef við erum óviss, þurfum að fá álit annara eða eitthvað vefst fyrir okkur í okkar daglegu störfum. Þannig virkar skipulögð teymisvinna
Lög um heilbrigðisstarfsmenn eru í mörgum liðum og er markmið laganna að tryggja gæði heilbrigðisþjónustu og öryggi sjúklinga með kröfum um menntun, kunnáttu og færni heilbrigðiststarfsmanna og starfshátta þeirra, ásamt því að hafa ákvæði um þá sem eru að sinna þessum störfum án þess að hafa formlega þjálfun eða eftirlit á bakvið sig.
Í 10.gr í lögum um heilbrigðiststarfsmenn er fjallað um óheimila notkun starfsheita og fjallar um í okkar tilfelli að það má ekki hver sem er veita áfengismeðferð eða kalla sig áfengis og vímuefnaráðgjafa eða sinna störfum þeirra þó þeir kalli sig eitthvað annað. Það er ekki nóg að hafa farið á námskeið, hafa áhuga eða hafa farið sjálfur í gegnum áfengismeðferð til að geta veitt slíka þjónustu. Einnig eru komin inn refsiákvæði (28gr)sem leggja enn meiri áherslu á að tryggja öryggi sjúklinga og aðstandenda þeirra og tekið er fram að brot á þessum lögum varða sektum eða fangelsi allt að þremur árum
Ekki myndi ég sækja mér læknisþjónustu til einstaklings sem hefur þá einu reynslu að hafa oft farið til læknis sjálfur, lesið læknablaðið eða farið á stutt námskeið eða færi með bílinn í viðgerð til einhvers sem hefur mikla reynslu af því að sitja í bíl og kann að nefna margar mismunandi tegundir af bílum.
Það er ekki bara óheppilegt eða óábyrgt ef að einhverjir sem ekki til þess hafa réttindi kalli sig áfengis og vímuefnaráðgjafa eða sinni þeim störfum undir öðrum nöfnum. Það varðar við lög. Alkóhólistar og aðstandendur þeirra eiga rétt á bestu mögulegu meðhöndlun í sínum veikindum. Það er eðlileg spurning að spurja hver það er sem gefur út starfsleyfi þess sem við erum að fá ráðleggingar frá, hver er bakvið stofnunina og hvaða þjálfun fólk hefur fengið.Við þurfum að vita við hvern við erum að tala.
Kristbjörg Halla Magnúsdóttir
Áfengis- og vímuefnaráðgjafi á sjúkrahúsinu Vogi